Niski i wysoki poziom cukru we krwi

Insulinoterapii stale towarzyszą wahania poziomu glikemii w postaci łagodnych epizodów hipoglikemii i nieznacznie podwyższonych poziomów cukru we krwi. W celu uniknięcia odpowiednio wcześnie spadków poziomu cukru we krwi należy znać ich objawy i możliwości leczenia.

Hipoglikemia – niski poziom cukru we krwi

Zapobieganie hipoglikemii (niskiemu poziomowi cukru we krwi) stanowi nie lada wyzwanie, gdy dążymy do osiągnięcia fizjologicznie prawidłowego poziomu cukru we krwi, jaki występuje u osób zdrowych. Należy przy tym pamiętać, że epizody hipoglikemii mogą rozwijać się w bardzo krótkim czasie, rzędu zaledwie kilku minut.

Jeśli w krwiobiegu występować będzie większe stężenie insuliny niż potrzebne do regulacji poziomu cukru we krwi, poziom ten ulegnie obniżeniu. O ciężkiej hipoglikemii świadczy spadek poziomu cukru do wartości 50 mg/dl (2,8 mmol/l) i niższych. Stan ten poprzedzają zazwyczaj m.in. następujące objawy:

  • drżenie,
  • pocenie się,
  • kołatanie serca,
  • nagłe uczucie silnego głodu,
  • osłabienie,
  • pobudzenie.

Przy pierwszych objawach hipoglikemii i/lub jeśli poziom cukru we krwi spadnie poniżej 65 mg/dl (3,6 mmol/l) konieczne jest podjęcie szybkich działań w celu zapobieżenia dalszemu spadkowi tej wartości.

Należy zawsze pamiętać o zachowaniu spokoju i przyjęciu jakiegoś pokarmu przed wykonaniem pomiaru glikemii.

  • Trzeba od razu spożyć środek zawierający szybko działający cukier (20 g węglowodanów), np. glukozę (w postaci tabletki, płynu lub tabletki do ssania). Można także napić się słodzonego napoju, takiego jak sok pomarańczowy lub napój typu cola (100 ml to w przybliżeniu 10 g węglowodanów).
  • Należy wykonać pomiar glikemii, a następnie powtórzyć go po upływie 15 minut.
  • Następnie należy spożyć węglowodany o dłuższym działaniu, np. chleb pełnoziarnisty, banany lub jogurt, w celu zapobiegnięcia ponownemu spadkowi poziomu cukru we krwi.
  • Nie należy podejmować żadnego wysiłku fizycznego ani prowadzić samochodu do momentu osiągnięcia prawidłowego poziomu glikemii.

Częste występowanie niskiego poziomu cukru we krwi powoduje, że organizm “przyzwyczaja się” do takiego stanu. Objawy hipoglikemii mogą wówczas nie wystąpić. W radzeniu sobie z rozpoznawaniem spadku poziomu cukru we krwi może pomóc odpowiednie przeszkolenie.

Hiperglikemia – podwyższony poziom cukru we krwi

Hiperglikemia (podwyższony poziom cukru we krwi) nie jest zazwyczaj uznawana za stan zagrażający życiu. Należy jednak pamiętać, że utrzymywanie się wysokich poziomów glikemii przez dłuższy czas może znacznie zwiększyć ryzyko wystąpienia chorób wywołanych cukrzycą/przewlekłych powikłań cukrzycy. Ponadto nieleczona hiperglikemia wiąże się z ryzykiem poważnych powikłań, ketozy, a nawet cukrzycowej kwasicy ketonowej, które mogą rozwinąć się w ciągu zaledwie kilku dni, a nawet godzin.

Poziom cukru we krwi wzrasta zazwyczaj szybciej po posiłkach i w sytuacjach stresowych. Hiperglikemia występuje wówczas, gdy poziom cukru we krwi przekracza 200 mg/dl (11,1 mmol/l) w ciągu dwóch godzin po posiłku; sygnalizuje ją także jednoczesne występowanie nasilonego uczucia pragnienia, silnej potrzeby oddania moczu i senności.

Hiperglikemię powoduje brak insuliny. O sposobach jej leczenia diabetycy dowiadują się na szkoleniu dotyczącym postępowania w przypadku cukrzycy. Konieczne jest podanie korekcyjnej dawki insuliny zgodnie ze schematem leczenia hiperglikemii otrzymanym od lekarza

  • Należy wykonywać pomiary poziomy cukru we krwi w krótszych odstępach czasu.
  • Jeśli poziom glikemii nadal wzrasta (do 250 mg/dl lub 14 mmol/l) i odczuwane jest silne pragnienie i/lub potrzeba oddania moczu, należy wykonać badanie stężenia ciał ketonowych. Specjalne testy paskowe do tego typu badań wykonywanych z krwi lub z moczu można nabyć w aptece lub u wysyłkowego sprzedawcy wyposażenia do leczenia cukrzycy.

Jeśli badanie stężenia ciał ketonowych ma wynik dodatni i występują inne objawy ketozy, takie jak skurcze mięśni i skurczowe bóle brzucha albo zapach acetonu z ust (przypominający zapach psujących się jabłek lub zmywacza do paznokci), oznacza to, że we krwi obecne są ciała ketonowe. Wymagane jest wówczas wykonanie następujących czynności:

  • Należy powstrzymać się od jakiegokolwiek wysiłku fizycznego, w tym ćwiczeń fizycznych.
  • Konieczne jest podanie korekcyjnej dawki insuliny zgodnie ze schematem leczenia hiperglikemii otrzymanym od lekarza.
  • Należy pić dużo wody.
  • W razie wątpliwości należy skontaktować się telefonicznie ze swoim lekarzem.
  • Należy skonfigurować pompę insulinową tak, aby zatrzymała wlew insuliny, i podać korekcyjną dawkę insuliny za pomocą strzykawki lub wstrzykiwacza.
  • Sprawdzić poziom cukru we krwi po upływie 1,5 godziny i ponownie wykonać badanie stężenia ciał ketonowych.

Kwasica ketonowa

Kwasica ketonowa to poważne zaburzenie równowagi metabolicznej związane z występowaniem wysokiego stężenia ciał ketonowych powstałych w drodze rozpadu kwasów tłuszczowych. W rezultacie dochodzi do wzrostu kwasowości krwi. Może wystąpić przy wartościach glikemii wynoszących od 250 mg/dl (14 mmol/l) wzwyż. Powoduje ją brak insuliny. Oznaki kwasicy ketonowej to m.in.:

  • Dodatni wynik badania stężenia ciał ketonowych.
  • Głęboki oddech, któremu towarzyszą objawy wymienione już powyżej, takie jak pragnienie, potrzeba oddania moczu, senność, nudności i wymioty, skurcze mięśni i skurczowe bóle brzucha, a także zapach acetonu z ust.

W razie jej wystąpienia należy szybko podjąć skuteczne działania, ponieważ kwasica ketonowa może szybko przekształcić się w zagrażającą życiu śpiączkę cukrzycową. Wykonuje się te same czynności zapobiegawcze, co w przypadku ketozy. Należy wykorzystać umiejętności zdobyte na szkoleniu dotyczącym leczenia cukrzycy. Nie pozostawać w odosobnieniu. Zwrócić się o pomoc. W razie wątpliwości należy skontaktować się telefonicznie ze swoim lekarzem lub wezwać pogotowie.

Hiperglikemia ⇒ ketoza ⇒ kwasica ketonowa ⇒ śpiączka cukrzycowa

Śpiączka hiperosmolarna

W przypadku cukrzycy typu 2 powikłaniem nieleczonej hiperglikemii może być nieketonowa śpiączka hiperosmolarna. Przy bardzo wysokich poziomach cukru we krwi przekraczających zwykle 1000 mg/dl (55 mmol/l) nerki wydalają zbyt duże ilości wody, co prowadzi do odwodnienia organizmu. W razie braku szybkiego leczenia stan ten może stanowić zagrożenie dla życia, skutkując zapaścią krążeniową, ostrą niewydolnością nerek, utratą przytomności i ryzykiem zapadnięcia w śpiączkę. Śpiączka hiperosmolarna jest stanem wymagającym leczenia szpitalnego.

Do objawów śpiączki hiperosmolarnej należą m.in.:

  • bardzo wysoki poziom cukru we krwi przekraczający 600 mg/dl (33 mmol/l),
  • silne pragnienie,
  • potrzeba oddania moczu,
  • przyspieszenie częstości akcji serca,
  • zawroty głowy.

Przyczyny występowania śpiączki hiperosmolarnej i postępowanie zapobiegawcze
W grupie największego ryzyka wystąpienia śpiączki hiperosmolarnej są osoby z nierozpoznaną cukrzycą typu 2. Czynnikami ją wywołującymi są często stany zapalne zwiększające zapotrzebowanie na insulinę, np. zapalenie płuc, albo leczenie środkami moczopędnymi.

U osób, u których zdiagnozowano już cukrzycę typu 2, śpiączka hiperosmolarna może być spowodowana niedostateczną podażą insuliny lub nieprawidłową dawką leków obniżających poziom cukru we krwi.