Sport to zdrowie! Wydawać by się mogło, że to tylko nic nieznaczące powiedzenie. Jednak prawda jest taka, że regularna aktywność fizyczna obniża poziom cukru we krwi, w ujęciu długoterminowym zwiększa wrażliwość na insulinę i zmniejsza zapotrzebowanie organizmu na ten hormon. Aktywność fizyczna jest korzystna dla osób z cukrzycą również dlatego, że chroni układ krążenia, redukując występowanie czynników ryzyka związanych z jego chorobami. Dzięki niej spada poziom tak zwanych “złych” tłuszczów, do których zalicza się triglicerydy i cholesterol LDL, wzrasta poziom “dobrego” cholesterolu HDL i obniżają się ciśnienie tętnicze oraz częstość akcji serca. Sport pomaga też oczywiście w utrzymaniu smukłej sylwetki i dobrej kondycji fizycznej.

Sport i pompa insulinowa – takie połączenie jest możliwe!

Każda uprawiająca sport i aktywna fizycznie osoba z cukrzycą typu 1 ma świadomość tego, że niektóre sytuacje — wbrew wszelkim staraniom – sprzyjają zaburzeniom równowagi poziomu cukru we krwi, ponieważ organizm diabetyka nie jest w stanie go odpowiednio regulować.

Leczenie z użyciem pompy insulinowej stanowi doskonałe rozwiązanie tego problemu.

Jaki sport wybrać?

Osoby z cukrzycą mogą uprawiać większość sportów. Ze względu na korzystny wpływ na układ krążenia polecana jest wytrzymałościowa aktywność fizyczna, taka jak bieganie, chodzenie z kijkami, jazda na rowerze, piesze wędrówki itp. Można także pływać, choć wówczas konieczne może być odłączenie pompy insulinowej. Należy zawsze przestrzegać wytycznych producenta. Dozwolone jest nawet uprawianie sportów kontaktowych oraz sztuk walki, niemniej jednak wtedy konieczne jest odłączanie pompy insulinowej ze względu na ryzyko zahaczenia o cewnik i wyrwania igły.

Kiedy zacząć?

Wszystkie pompy insulinowe umożliwiają zmniejszanie dawki podstawowej o ustaloną wartość procentową na określony czas. W zależności od rodzaju stosowanej insuliny dawkę podstawową należy obniżyć godzinę przed użyciem analogów insuliny, a dwie godziny przed użyciem standardowej insuliny.

Obniżanie dawki podstawowej

Zakres obniżenia dawki podstawowej zależy od dwóch czynników: długości trwania treningu i kondycji fizycznej. Im dłuższy będzie czas trwania aktywności fizycznej, np. całodniowa piesza wędrówka, tym niższa musi być dawka podstawowa. Osoby bez przeszkolenia i doświadczenia w korzystaniu z pompy insulinowej przy uprawianiu sportu powinny zasięgnąć porady zespołu ds. leczenia cukrzycy.

Różnice w zapotrzebowaniu u poszczególnych osób

Nie istnieją sztywne i proste reguły dotyczące obniżania dawki podstawowej. Najważniejsze jest to, aby unikać hipoglikemii, dlatego na początku nie należy trenować zbyt ciężko. Łatwiej bowiem wyrównać nieznacznie podwyższone wartości glikemii po ćwiczeniach, niż znaleźć energię na kontynuowanie wysiłku fizycznego po spadku poziomu cukru we krwi już podczas pierwszej sesji treningowej.

Wysokie wartości glikemii po treningu

Nawet osoby umiejętnie obniżające swoją dawkę podstawową i odnoszące sukcesy w sporcie mogą niekiedy obserwować u siebie wyższe wartości glikemii po ćwiczeniach niż przedtem. Powodem takiego stanu rzeczy może być zbyt wysoki już na początku poziom cukru we krwi ze względu na niedobór insuliny. Z tego względu przed rozpoczęciem ćwiczeń należy zawsze zmierzyć poziom cukru we krwi i — jeśli jest podwyższony — zbadać krew pod kątem obecności ciał ketonowych. W przypadku wyniku dodatniego należy przełożyć ćwiczenia na inny termin, aby móc w pierwszej kolejności zająć się zniwelowaniem hiperglikemii.

Niskie wartości glikemii są przeciwwskazaniem do treningu

Wykonanie pomiaru glikemii przed rozpoczęciem ćwiczeń jest także kluczem do wykrycia niskich wartości. Przed treningiem poziom glikemii powinien mieścić się w zakresie od 160 do 180 mg/dl (od 8,9 do 10,0 mmol/l). Niższe wartości oznaczają konieczność dostarczenia organizmowi węglowodanów zwykle w postaci soku lub bananów, co umożliwi wzrost stężenia cukru we krwi do wymaganego poziomu.

Uzupełnianie zapasów glikogenu w mięśniach

Wysiłek fizyczny zużywa zapasy cukru we krwi. Może to często powodować występowanie hipoglikemii ze względu na fakt, że węglowodany będą transportowane do zapasów cukru w krwiobiegu, uzupełniając także zapas glikogenu w mięśniach. Zaleca się więc stosowanie niższej dawki podstawowej po ćwiczeniach fizycznych przez dwukrotność czasu trwania treningu.

Zdobywanie doświadczenia

Prawda jest taka, że nie ma sztywnych i prostych reguł dyktujących osobom z cukrzycą, jak dostosowywać insulinoterapię do wymogów wybranego przez nich sportu. Niemniej jednak poniższe wskazówki umożliwią każdemu diabetykowi rozsądne zarządzanie indywidualnym leczeniem.

Bezpieczna aktywność fizyczna

  • Dawkę podstawową należy obniżyć jedną lub dwie godziny przed rozpoczęciem ćwiczeń.
  • Przed ćwiczeniami należy zmierzyć glikemię:
    ⇒ Poziom cukru we krwi poniżej 150 mg/dl (8,3 mmol/l) – należy spożyć lub wypić 20–30 gramów węglowodanów i odczekać 20 minut.
    ⇒ Poziom cukru we krwi powyżej 250 mg/dl (13,9 mmol/l) – należy wykonać badanie krwi pod kątem obecności ciał ketonowych. W przypadku wyniku dodatniego w pierwszej kolejności skorygować hiperglikemię. Powstrzymać się od ćwiczeń fizycznych do momentu spadku glikemii do zakresu docelowego.
  • Nie wolno kontynuować ćwiczeń po pojawieniu się jakichkolwiek objawów hipoglikemii. Należy wówczas spożyć szybko wchłaniające się węglowodany (10–15 gramów) i ponownie sprawdzić poziom cukru we krwi po 15 minutach.
  • Po treningu należy jeszcze przez pewien czas stosować niższą dawkę podstawową. Trzeba także wykonać pomiar glikemii: w razie potrzeby skorygować niskie wartości poprzez spożycie węglowodanów albo odczekać w przypadku wartości podwyższonych ze względu na uzupełnianie glukozy z zapasów glikogenu w mięśniach.